Botox Behandeling voor Bruxisme (Tandenknarsen)

Bruxisme is de medische term voor onbewust tandenknarsen of het krachtig op elkaar klemmen van de kaken, vooral tijdens de slaap. Ongeveer 8 tot 10% van de volwassenen ervaart dit. Het kan leiden tot verschillende klachten, zoals kaakgewrichtspijn (TMD), slijtage van het gebit en terugkerende hoofdpijn.

De oorzaken van bruxisme zijn divers. Vaak is het een combinatie van stress, een verstoord slaappatroon, spanningen in de kauwspieren en andere lichamelijke of psychologische factoren.

Plan een afspraak

Wat is bruxisme en hoe beïnvloedt het uw gezondheid?

Bruxisme is een aandoening waarbij mensen onbewust hun tanden knarsen of de kaken stevig op elkaar klemmen. Dit gebeurt vaak ’s nachts tijdens de slaap (slaapbruxisme), maar kan ook overdag voorkomen (waakbruxisme). De oorzaak ligt in een combinatie van factoren, zoals spanning in het zenuwstelsel, stress en een verstoring in de werking van bepaalde hersenstoffen zoals dopamine en serotonine.

Wanneer bruxisme langere tijd onbehandeld blijft, kan het leiden tot klachten zoals slijtage van tanden, breuken in vullingen of kronen, tandvleesproblemen en pijn in het kaakgebied. Ook kunnen de kauwspieren overactief raken, wat in sommige gevallen zorgt voor een bredere kaaklijn en veranderingen in de gezichtscontour.

Daarnaast komt bruxisme vaak voor in combinatie met andere klachten zoals hoofdpijn, nekpijn en een verstoorde slaap. Dit alles kan een merkbare impact hebben op het dagelijks functioneren en de algehele levenskwaliteit.

Welke symptomen wijzen op bruxisme, en wanneer is behandeling nodig?

Bruxisme kan zich op verschillende manieren uiten. Veelvoorkomende klachten zijn een gespannen of vermoeide kaak bij het wakker worden, pijn in de kaken of het gezicht, gevoelige tanden, of het horen van knarsgeluiden tijdens de slaap (vaak gemeld door een partner). In sommige gevallen kunnen ook bijkomende klachten ontstaan, zoals hoofdpijn, oorsuizen (tinnitus) of spanning in de nekspieren.

Een tandarts of arts kan tekenen van bruxisme herkennen aan bijvoorbeeld slijtage van het tandoppervlak, gespannen kauwspieren of veranderingen in de kaakstand. In bepaalde gevallen wordt aanvullend slaaponderzoek ingezet, zoals een slaapregistratie (polysomnografie), om de diagnose te bevestigen.

Behandeling is vooral aan te raden wanneer bruxisme leidt tot:

Merkbare slijtage van tanden of verlies van de kauwvorm
Breuken of losraken van vullingen, kronen of brugwerk
Aanhoudende pijn in de kauwspieren of kaak (langer dan drie maanden)
Klachten aan het kaakgewricht, zoals klikken of beperkte beweging
Slaapproblemen bij uzelf of uw partner
Zichtbare vergroting van de kaakspieren (masseterhypertrofie) die als storend wordt ervaren

In deze gevallen kan een gerichte behandeling de klachten verminderen en verdere schade voorkomen. Tijdens een consult wordt samen bekeken welke aanpak het beste past bij uw situatie.

Hoe werkt botulinetoxine bij de behandeling van bruxisme?

Botulinetoxine type A, beter bekend als Botox, wordt steeds vaker toegepast bij de behandeling van bruxisme. Het middel werkt door tijdelijk de zenuwsignalen te blokkeren die de kaakspieren aansturen. Hierdoor neemt de spierspanning af en wordt het onbewust klemmen of knarsen van de kaken verminderd.

Bij bruxisme richt de behandeling zich meestal op de masseterspieren, de grote kauwspieren aan weerszijden van de kaak. Deze spieren zijn verantwoordelijk voor het krachtig sluiten van de mond. Door deze spieren deels te ontspannen, neemt de overactiviteit af, terwijl normale functies zoals kauwen en spreken behouden blijven.

Onderzoek laat zien dat de spieractiviteit gemiddeld met 40–60% afneemt binnen enkele weken na de injectie. Het maximale effect wordt meestal bereikt na 4 tot 6 weken. Naast het verlichten van klachten zoals kaakpijn, knarsgeluiden en hoofdpijn, kan de behandeling ook leiden tot een subtiele afname van de spieromvang, wat bij sommige mensen zorgt voor een verfijning van de kaaklijn.

Welke anatomische structuren worden beïnvloed bij een Botox-behandeling voor bruxisme?

Bij de behandeling van bruxisme met Botox is de belangrijkste spier die wordt geïnjecteerd de musculus masseter, de grote kauwspier aan de zijkant van de kaak. Deze spier is verantwoordelijk voor het krachtig sluiten van de mond en bestaat uit een oppervlakkig en een dieper gelegen deel. De oppervlakkige vezels hechten aan het jukbeen en lopen naar de kaakhoek, terwijl de diepere vezels verder naar binnen hechten op de kaakrand. De injecties worden meestal geplaatst in het meest voelbare gedeelte van de spier, dat goed zichtbaar wordt als u krachtig op de kaken bijt.

Om nauwkeurig te werken, voelt de arts met beide handen waar de spier het meest actief is. De injectie wordt daar geplaatst, meestal op drie of vier punten per zijde.

Hoewel de masseter de primaire focus is, kunnen ook omliggende structuren indirect worden beïnvloed. Hieronder een overzicht van relevante structuren en mogelijke bijwerkingen:

Structuur	Relatie tot de masseter	Mogelijke effecten
Musculus temporalis	Werkt samen bij kaaksluiting	Mogelijke toename in activiteit ter compensatie
Buccale tak van nervus facialis	Ligt oppervlakkig over de spier	Zeldzaam: tijdelijke asymmetrie in gezichtsuitdrukking
Arteria facialis	Loopt aan de binnenzijde van de spier	Kans op blauwe plek bij onjuiste priktechniek
Speekselklier (glandula parotis)	Bevindt zich achter de masseter	Zeer klein risico op effect op speekselproductie

Door nauwkeurige plaatsing en ervaring met de anatomie kan het risico op bijwerkingen tot een minimum worden beperkt. Bij Kliniek Olivier wordt daarom altijd gewerkt met veilige injectietechnieken en anatomisch onderbouwde benadering.

Wat kunt u verwachten tijdens de Botox-behandeling voor bruxisme?

De Botox-behandeling voor bruxisme begint met een uitgebreide anamnese en klinisch onderzoek, waarbij de behandelend arts de masseterische hypertrofie palpatorisch evalueert en de optimale injectielocaties markeert. Het behandelprotocol omvat doorgaans injecties van 15-25 eenheden botulinetoxine type A per masseter, afhankelijk van de spieromvang en ernst van de symptomen, echter wordt eerder in de praktijk een lagere hoeveelheid eenheden toegepast. De behandeling wordt uitgevoerd met een 32-gauge naald, waarbij 3-4 injectiepunten per spier worden gehanteerd om optimale distributie en effectiviteit te waarborgen. Lokale anesthesie is niet vereist vanwege de minimale invasiviteit van de procedure.

De behandeling duurt ongeveer 10-15 minuten. Na de behandeling moet massage worden vermeden, van het behandelde gebied, gedurende 24 uur om verspreiding om verspreiding naar aangrenzende spiergroepen te voorkomen. Patiënten kunnen onmiddellijk hun normale activiteiten hervatten, hoewel intensieve fysieke activiteit gedurende 4-6 uur wordt afgeraden. Milde lokale reacties zoals erytheem of lichte zwelling kunnen optreden maar lossen uit zichzelf binnen 24-48 uur op.

Hoe snel merkt u effect van een Botox-behandeling bij bruxisme?

Na een Botox-behandeling voor bruxisme merken de meeste patiënten binnen 3 tot 7 dagen de eerste verbeteringen. Vaak wordt als eerste opgemerkt dat de kaak bij het wakker worden minder gespannen of pijnlijk aanvoelt.

De werking bouwt zich geleidelijk op en bereikt meestal zijn maximale effect na 2 tot 4 weken. In deze periode neemt de spieractiviteit verder af, wat leidt tot vermindering van knarsgedrag, kaakpijn en spanningsgerelateerde hoofdpijn.

Een globaal overzicht van de verwachte behandelingsrespons:

Week 1: Begin van vermindering in tandenknarsen en kaakspanning
Week 2–4: Maximale spierontspanning en afname van pijnklachten
Maand 2–3: De klachten blijven onder controle en het effect is stabiel
Maand 4–6: De werking neemt geleidelijk af – een nieuwe behandeling kan dan overwogen worden

De exacte duur van het effect kan per persoon verschillen, afhankelijk van factoren zoals spieractiviteit, stofwisseling en dosering. De arts bespreekt tijdens de controle wanneer een herhaalbehandeling wenselijk is.

Wat zijn de medische voordelen van een Botox-behandeling bij bruxisme?

Een Botox-behandeling bij bruxisme biedt meerdere wetenschappelijk onderbouwde voordelen:

Minder tandenknarsen: Botox vermindert de overmatige activiteit van de kauwspieren. Hierdoor neemt het aantal knars- of klemmomenten tijdens de slaap sterk af. Studies laten een daling zien van 40–60% in spieractiviteit.
Bescherming van tanden en kiezen: Door de verminderde druk op het gebit worden slijtage, breuk van vullingen of kronen en schade aan het tandvlees voorkomen.
Minder pijn: Veel mensen ervaren een afname van pijn in de kaken, slapen en het gezicht. Binnen 4 tot 8 weken na behandeling melden patiënten vaak een afname van pijnklachten van 50–70%.
Betere slaap: Doordat de spierspanning afneemt, worden nachtelijke micro-ontwakingen minder frequent. Dit bevordert een diepere, meer herstellende slaap.
Vermindering van gerelateerde klachten: Ook symptomen zoals spanningshoofdpijn, nekpijn of kaakgewrichtsklachten (TMD) kunnen verbeteren dankzij de ontspanning van de kaakspieren.

Kortom, een Botox-behandeling helpt niet alleen bij het tegengaan van knarsgedrag, maar draagt ook bij aan het behoud van uw gebit, pijnverlichting en een betere nachtrust.

Kan een Botox-behandeling blijvende schade aan tanden en kaakgewricht voorkomen?

Ja, een Botox-behandeling bij bruxisme kan helpen om blijvende schade aan tanden en het kaakgewricht te voorkomen.

Zonder behandeling kan bruxisme (tandenknarsen of kaakklemmen) extreem veel kracht uitoefenen op het gebit – soms wel 2 tot 3 keer meer dan bij normaal kauwen. Dit kan leiden tot:

Slijtage van het glazuur
Breuken in tanden of vullingen
Verlies van de natuurlijke beet (hoe de tanden van de onder- en bovenkaak op elkaar sluiten)

Door de spieren die deze krachten veroorzaken te ontspannen met Botox, wordt de druk op tanden en kiezen flink verminderd. Hierdoor wordt verdere schade voorkomen en neemt de kans af dat uitgebreide tandheelkundige behandelingen nodig zijn, zoals kronen of wortelkanaalbehandelingen.

Ook voor het kaakgewricht (TMJ) biedt Botox bescherming. Doordat de overbelasting van het gewricht afneemt, wordt de kans op slijtage, gewrichtspijn of het verschuiven van het kaakschijfje (de discus) kleiner. Dit helpt om de normale functie van het kaakgewricht te behouden.

Voor welke patiënten is Botox-behandeling voor bruxisme geschikt?

De geschiktheid voor Botox-behandeling bij bruxisme wordt bepaald door specifieke inclusie- en exclusiecriteria gebaseerd op klinische presentatie, medische geschiedenis en verwachte treatment outcomes. Ideale kandidaten zijn volwassen patiënten (18+ jaar) met gedocumenteerd slaapbruxisme of waakbruxisme, bevestigd door klinische bevindingen zoals tandatritie, masseterhypertrofie en/of polysomnografische afwijkingen. Patiënten met resistentie tegen conventionele therapieën zoals occlusale spalken, gedragsmodificatie of farmacologische interventies zijn bijzonder geschikte kandidaten. Als ook ook patiënten met comorbide temporomandibulaire dysfunctie, chronische orofaciale pijn of esthetische bezwaren betreffende masseterische hypertrofie.

Contra-indicaties omvatten zwangerschap en borstoeding, bekende hypersensitiviteit voor botulinetoxine of albumine, en neuromusculaire aandoeningen zoals myasthenia gravis, Lambert-Eaton syndroom of amyotrofische laterale sclerose. Relatieve contra-indicaties zijn gebruik van aminoglycosiden, calciumkanaalblokkers of andere medicatie die neuromusculaire transmissie beïnvloedt. De volgende patiëntprofielen een groot voordeel hebben aan de behandeling:

Volwassenen met ernstige nachtelijke bruxisme met tandschade
Patiënten met therapieresistente kaakklemmen geassocieerd met masseterspasme
Individuen met esthetische bezwaren door verbreding van de kaakregio door de spier
Personen met chronische spanningshoofdpijn ten gevolge van bruxisme
Patiënten waarbij een bitje via de tandarts niet kan verdragen of waarbij geen effect is gerealiseerd

Veelgestelde Vragen - Botox Behandeling voor Bruxisme

Kan ik na de botox-behandeling nog normaal kauwen en eten?

Ja, na een botoxbehandeling tegen tandenknarsen kun je gewoon normaal kauwen en eten. De injectie vermindert alleen de overmatige spanning in de kauwspieren, zonder dat je normale bijt- en kauwfunctie wordt aangetast. De dosering is zo berekend dat de spierkracht minder wordt (ongeveer 40-60%), maar dat je nog steeds normaal kunt kauwen.
Direct na de behandeling kun je normaal eten. Wel is het verstandig om de eerste 24 tot 48 uur heel harde voedingsmiddelen (zoals noten of harde broodkorsten) te vermijden.

Wat gebeurt er als ik tijdens de zwangerschap bruxisme ontwikkel? Kan ik dan nog behandeld worden?

Botulinetoxine type A is gecontra-indiceerd tijdens zwangerschap en lactatie vanwege onvoldoende veiligheidsgegevens betreffende foetale ontwikkeling. Hoewel systemische absorptie minimaal is na lokale injectie, wordt een voorzichtigheidsprincipe gehanteerd. Voor zwangere patiënten met bruxisme worden alternatieve behandelopties aanbevolen, zoals aangepaste occlusale spalken, relaxatietechnieken en magnesiumsupplementatie onder medisch toezicht. Als de borstvoeding is gestopt kan botox-behandeling veilig worden hervat indien geïndiceerd.

Ik gebruik antidepressiva - beïnvloedt dit de werking van botox bij tandenknarsen?

Bepaalde antidepressiva, met name SSRI's en SNRI's, kunnen bruxisme induceren of verergeren door modulatie van serotonerge neurotransmissie. Deze medicatie beïnvloedt niet direct de farmacodynamiek van botulinetoxine, maar kan de onderliggende ernst van bruxisme verhogen. Een multidisciplinaire benadering met uw psychiater wordt aanbevolen om medicatie-aanpassingen te overwegen. Botox-behandeling blijft effectief bij medicatie-geïnduceerd bruxisme, hoewel mogelijk frequentere behandelingen noodzakelijk zijn om optimale symptoomcontrole te behouden.

Hoe weet ik of mijn verzekering de botox-behandeling voor tandenknarsen vergoedt?

Botox-behandeling voor bruxisme wordt door Nederlandse zorgverzekeraars doorgaans beschouwd als een medische behandeling wanneer duidelijke therapeutische indicaties aanwezig zijn, zoals gedocumenteerde tandschade, TMD of chronische orofaciale pijn. Voor vergoeding is meestal een uitgebreide rapportage vereist met objectieve bevindingen, gefaalde conservatieve behandelingen en behandelplan. Consulteer uw zorgverzekeraar voorafgaand aan behandeling en overleg specificaties betreffende pre-autorisatie. Sommige verzekeraars vereisen second opinion of multidisciplinaire evaluatie voor goedkeuring. Kliniek Olivier levert in principe geen vergoede zorg en heeft geen contracten met zorgverzekeraars.

Kan botox-behandeling mijn gezichtsuitdrukking permanent veranderen?

Botox-injecties in de masseterspieren hebben geen directe invloed op mimische spieren die verantwoordelijk zijn voor gezichtsuitdrukkingen. De behandeling target specifiek de krachtige kauwspieren zonder beïnvloeding van frontalis, orbicularis oculi of andere expressieve spiergroepen. Wel kan volumereductie van hypertrofische masseters leiden tot subtiele veranderingen in gezichtscontour, wat doorgaans als esthetisch gunstig wordt ervaren. Deze contouring is reversibel en normaliseert geleidelijk wanneer behandelingen worden gestaakt. Permanente veranderingen treden niet op.

Mijn tandarts wil een bitplaat maken - moet ik dit uitstellen als ik botox ga nemen?

Bitjes en botox-behandeling zijn complementaire therapieën die synergistisch kunnen werken bij bruxisme-management. De fabricage van een nieuwe spalk kan het beste worden uitgesteld tot 4-6 weken na botox-behandeling, wanneer de maximale spierrelaxatie is bereikt en stabiliteit is opgetreden. Dit timing optimaliseert de fit en comfort van de spalk. Bestaande spalten kunnen tijdens botox-behandeling worden gebruikt, hoewel aanpassingen mogelijk noodzakelijk zijn vanwege veranderde occlusale krachten en spierfunctie.

Ik ben een professionele zanger - kan botox mijn stemkwaliteit beïnvloeden?

Botox in de kauwspieren heeft geen directe invloed op de stembanden of andere belangrijke spieren die je stem produceren. Het verandert dus niet je tongstand, de klankruimte in je keel of de werking van je stembanden.
Wel kan er soms een kleine verandering optreden in de stand van je kaak of in de spanning van je gezichtsspieren. Daardoor kan het in het begin een beetje wennen zijn bij het uitspreken van klanken. Voor professionele zangers raden we daarom aan om een behandeling te plannen in een rustige periode, zodat je 2 à 3 weken de tijd hebt om je aan te passen aan de nieuwe spierbalans.

Kan ik meteen na de behandeling sporten of moet ik rusten?

Directe terugkeer naar lichte fysieke activiteiten is toegestaan na botox-behandeling, echter intensieve cardiovasculaire training of contact sport worden afgeraden gedurende 4-6 uur post-injectie. Deze voorzorgsmaatregel voorkomt verhoogde bloedcirculatie en potentiële verspreiding van het toxine naar aangrenzende spiergroepen. Vermijd ook bukken, liggen plat of massage van het behandelde gebied gedurende 4 uur. Na deze initiële periode kunnen alle normale activiteiten worden hervat zonder restricties. Lichte zwelling of gevoeligheid kan optreden maar beperkt sportparticipatie niet.

Hoe lang moet ik wachten tussen behandelingen en wat gebeurt er als ik een behandeling oversla?

Het beste resultaat krijg je als je de behandeling elke 3 tot 4 maanden herhaalt. Dat komt omdat de zenuw-spierverbindingen zich in die periode weer herstellen. Als je te lang wacht, komen de klachten van tandenknarsen langzaam terug en kan de spieractiviteit weer toenemen. Meestal merk je dit na 12 tot 16 weken. Wanneer je een behandeling overslaat, is dat niet gevaarlijk. Het betekent alleen dat de werking van de botox uitdooft en je weer last kunt krijgen van tandenknarsen. Op de lange termijn kan dit leiden tot terugkerende klachten en tandenschade.

Zijn er voedingssupplementen of leefstijlwijzigingen die de effectiviteit van botox kunnen verbeteren?

Ja, er zijn dingen die je zelf kunt doen om het effect van botox te ondersteunen:

Magnesium: een supplement (200–400 mg per dag) kan helpen de spieren beter te ontspannen.
Goed drinken en minder cafeïne: dit ondersteunt het effect van de behandeling.
Stress verminderen: ontspanningstechnieken zoals mindfulness of spierontspanningsoefeningen kunnen helpen, omdat stress vaak een rol speelt bij tandenknarsen.
Alcohol vermijden: vooral te veel alcohol verstoort de diepe slaap en kan tandenknarsen juist erger maken.
Voeding: een ontstekingsremmend dieet, bijvoorbeeld met veel omega-3 vetzuren, kan bijdragen aan minder ontstekingen die vaak samenhangen met kaakklachten.

Goedgekeurd door Olivier Roderik
Cosmetisch Arts

Olivier Roderik is een ervaren cosmetisch arts die sinds eind 2016 zijn eigen kliniek in Bloemendaal runt, waar persoonlijke aandacht en deskundigheid voorop staan. Hij heeft duizenden cliënten naar tevredenheid behandeld en biedt tijdens consulten eerlijk advies.